Hiện nay vẫn còn nhiều lỗ hỏng kiến thức đối với vấn đề này.

Các nguyên liệu biển tươi đông lạnh như mực và vẹm thường được cho tôm bố mẹ ăn để đảm bảo hiệu suất sinh sản tối ưu.

Các nghiên cứu về dinh dưỡng của tôm bố mẹ sẽ là một yếu tố quyết định trong việc tiếp tục sử dụng nguồn giống đã được thuần hóa và chọn lọc về mặt di truyền cho nuôi trồng thủy sản. Sự phát triển của các dòng tôm cải tiến về mặt di truyền có thể được hưởng lợi từ việc phát triển đồng thời của các khẩu phần ăn được thiết kế riêng cho các nhu cầu của từng dòng tôm.

Ngoài ra, chi phí thức ăn tại các trang trại cao để nuôi tôm bố mẹ – ước tính chiếm khoảng 30% tổng chi phí và sự phụ thuộc nhiều vào các mặt hàng thức ăn tươi như mực, bột nhuyễn thể và giun nhiều tơ dẫn đến chất lượng và tính sẵn có khác nhau, cho thấy nhu cầu về khẩu phần ăn trưởng thành được xây dựng cụ thể.

Năm 2001, tác giả đầu tiên đã xem xét các tài liệu hiện có về khẩu phần ăn dinh dưỡng của tôm bố mẹ và nhận thấy sự ít ỏi của các ấn phẩm khoa học về chủ đề này, có thể do chi phí và sự phức tạp của việc tiến hành các thí nghiệm trong lĩnh vực này.

Rất ít nghiên cứu đã được thực hiện về công thức khẩu phần ăn như một nguồn dinh dưỡng duy nhất. Hầu hết các nghiên cứu báo cáo chỉ sử dụng thức ăn tươi hoặc kết hợp với công thức khẩu phần ăn hoặc chất bổ sung vào khẩu phần ăn.

Thành thục và dinh dưỡng

Trong quá trình trưởng thành của tôm, nguồn dinh dưỡng dự trữ được huy động chủ yếu từ gan tụy để hỗ trợ quá trình trưởng thành của buồng trứng và tinh hoàn. Lượng dự trữ mô có thể bị cạn kiệt nhanh chóng, vì vậy khẩu phần ăn trở thành nguồn cung cấp chất dinh dưỡng quan trọng nhất cho trứng đang phát triển. Điều này đặc biệt đúng khi việc cắt bỏ cuống mắt được sử dụng để đẩy nhanh quá trình trưởng thành.

Những thay đổi về nội tiết tố và trao đổi chất trong quá trình trưởng thành bắt buộc có thể xảy ra khi thiếu chất dinh dưỡng dự trữ để hỗ trợ quá trình phát triển buồng trứng nhanh chóng. Điều này cho thấy tầm quan trọng to lớn của khẩu phần ăn khi được như một nguồn cung cấp các chất dinh dưỡng thiết yếu cho vật nuôi.

Lipid

Trong quá trình trưởng thành, nguồn lipid dự trữ được huy động từ gan tụy và lipid trong khẩu phần ăn được xử lý nhanh chóng để vận chuyển đến buồng trứng đang phát triển. Tầm quan trọng của lipid trong quá trình trưởng thành được biết đến từ lâu và nhiều nghiên cứu được công bố đã tập trung vào tầm quan trọng về mặt dinh dưỡng của lipid, đặc biệt là tầm quan trọng của axit béo không bão hòa cao (HUFA) và phospholipid.

Mức lipid trung bình (10%) trong khẩu phần ăn thương mại của tôm bố mẹ cao hơn khoảng 3% so với khẩu phần ăn tiêu chuẩn của tôm. Tổng mức lipid trong khẩu phần ăn dường như không quan trọng, mặc dù một nghiên cứu đã báo cáo rằng tổng mức lipid trên 9% có ảnh hưởng xấu đến sự bắt đầu trưởng thành của buồng trứng và mức tiêu thụ thức ăn của tôm thẻ chân trắng (Litopenaeus vannamei), có thể là do trạng thái thoả mãn (vật nuôi tạm ngưng ăn).

HUFA, đặc biệt là axit eicosapentaenoic và axit docosahexaenoic, có nhiều trong mô buồng trứng. Chúng được cho là thành phần quan trọng của khẩu phần ăn trưởng thành, vì khẩu phần ăn thiếu các HUFA omega-3 này đã được phát hiện là có tác động tiêu cực đến sự phát triển buồng trứng, khả năng sinh sản và chất lượng trứng.

Axit arachidonic (20:4 omega-6) đã được tìm thấy ở hàm lượng cao trong buồng trứng của tôm tự nhiên và cũng có nhiều trong một số loại thức ăn tươi tốt nhất, chẳng hạn như giun nhiều tơ (giun máu), trai và vẹm. Các HUFA omega-6 là tiền chất của các hormone prostaglandin có thể liên quan đến quá trình sinh sản và sinh tinh.

Nhiều công thức khẩu phần ăn trưởng thành bị thiếu axit arachidonic và có hàm lượng axit eicosapentaenoic tương đối thấp. Tỷ lệ omega-3:omega-6 của HUFA trong khẩu phần ăn theo tỷ lệ 3:1 đã được đề xuất cho hiệu suất sinh sản tối ưu.

Phospholipid, chủ yếu là phosphatidylcholine và phosphatidyletanolamine, chiếm ưu thế trong buồng trứng tôm. Một số nghiên cứu đã chỉ ra nhu cầu về phospholipid trong khẩu phần ăn, với mức khuyến cáo là 2% thức ăn cho tôm bố mẹ để đảm bảo rằng 50% tổng lượng lipid của trứng ở dạng này.

Trong quá trình trưởng thành, mức độ Triacylglyceride trong buồng trứng tăng lên khi chúng được tích hợp vào trứng. Triacylglyceride được coi là nguồn năng lượng chính trong trứng và ấu trùng, và đã chứng tỏ tầm quan trọng trong sinh sản, chất lượng trứng và tôm post.

Protein và axit amin

Sự trưởng thành thường đi kèm với quá trình tổng hợp protein mạnh mẽ và nhu cầu về protein có thể cao hơn vào thời điểm này. Các nghiên cứu chi tiết về nhu cầu protein ở tôm bố mẹ vẫn còn thiếu, mặc dù có ý kiến ​​cho rằng cấu hình axit amin của thức ăn tươi sống có thể cung cấp cấu hình axit amin mục tiêu.

Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng hàm lượng protein trong buồng trứng tăng lên có liên quan đến sự phát triển của trứng và quá trình rụng trứng cũng như sự thành công trong quá trình đẻ trứng. Hàm lượng protein cao hơn rõ rệt đã được ghi nhận trong gan tụy và buồng trứng của những con cái L. vannamei với năng suất sinh sản lặp lại tốt so với những con cái có năng suất sinh sản kém. Hàm lượng protein trong khẩu phần ăn công thức thường khoảng 50% – thấp hơn so với hàm lượng trong thức ăn tươi (Bảng 1).

Bảng 1. Phân tích sơ bộ các phương pháp điều trị bằng thức ăn tươi và khẩu phần ăn thương mại cho tôm bố mẹ đối với tôm he.

Phân tích gần	Thực phẩm tươi sống A (%)	Thực phẩm tươi sống B (%)	Khẩu phần ăn thương mại (%) Phạm vi	Khẩu phần ăn thương mại (%) N
Chất đạm	58	73	40-54	7
Chất béo	11	8	8-14	7
Chất xơ, tinh bột	Ns	Ns	2-16	7
Tro	Ns	8	9-20	7
Độ ẩm	Ns	80	7-20	7

ns = không xác định
A = mực, giun máu, tôm và Artemia – tỷ lệ 4:2:2:1
B = mực và vẹm – tỷ lệ 1,3:1

Carbohydrate

Carbohydrate dường như không cần thiết cho khẩu phần ăn của tôm bố mẹ, mặc dù hàm lượng glucose trong trứng tương đồng với chất lượng ấu trùng và tình trạng tôm bố mẹ. Carbohydrate có thể được sử dụng làm thành phần và chất kết dính chi phí thấp, và có thể đóng vai trò vận chuyển chất dinh dưỡng trong huyết tương.

Các vitamin và khoáng chất

Các thông tin chi tiết về vitamin và khoáng chất trong khẩu phần ăn của tôm bố mẹ vẫn chưa được biết rõ, chỉ có một số nghiên cứu được thực hiện về vitamin A, C và E. Tinh trùng bất thường ở tôm thẻ chân trắng Đại Tây Dương (Litopenaeus setiferus) có liên quan đến việc thiếu vitamin E. Đồng thời, tỷ lệ nở trứng được cải thiện khi tăng vitamin E trong chế độ ăn uống, điều này tương quan với việc lượng trứng được sản xuất ra cũng nhiều hơn.

Một mối tương quan cũng đã được quan sát thấy giữa mức alpha tocopherol trong khẩu phần ăn với chất lượng của việc đẻ trứng và ấp nở ngoài tự nhiên và ấu trùng của L. vannamei . Vitamin E trong lòng đỏ trứng cũng có thể hoạt động như một chất chống oxy hóa tự nhiên.

Việc cắt bỏ cuống mắt giúp tăng tốc độ trưởng thành nhưng đòi hỏi phải huy động nhanh các chất dinh dưỡng từ nguồn dự trữ của cơ thể và khẩu phần ăn.

Vitamin A tích lũy trong buồng trứng của động vật giáp xác trong quá trình trưởng thành, cho thấy vai trò của nguồn cung cấp vitamin trong khẩu phần ăn. Hàm lượng vitamin C của trứng tôm thẻ chân trắng Ấn Độ, Fenneropenaeus indicus, bị ảnh hưởng bởi mức độ trong khẩu phần ăn. Tỷ lệ nở cao có liên quan đến nồng độ axit ascorbic cao trong trứng. Vitamin D cũng được cho là quan trọng trong khẩu phần ăn của tôm bố mẹ do nó có thể tham gia vào quá trình chuyển hóa Ca và P ở động vật giáp xác.

Sự thiếu hụt hoặc mất cân bằng khoáng chất có thể có tác động tiêu cực đến quá trình sinh sản của động vật giáp xác và ảnh hưởng đến việc tái hấp thu tế bào trứng, giảm năng suất sinh sản và chất lượng trứng. Các nghiên cứu về nhu cầu khoáng chất rất hiếm, nhưng khi được tiến hành, khẩu phần ăn của chúng được xây dựng với hỗn hợp khoáng chất có bổ sung canxi, phốt pho, magiê, natri, sắt, mangan và selen.

Tôm bố mẹ L. vannamei đã qua sử dụng có hàm lượng canxi và magiê thấp hơn trong cơ và hàm lượng magiê thấp hơn trong gan tụy của chúng, có thể là do sự kết hợp của khẩu phần ăn thiếu hụt và thất thoát dinh dưỡng qua quá trình lột xác và chuyển sang trứng. Đồng giảm trong gan tụy, có thể thông qua chuyển đến buồng trứng, mặc dù nó tăng trong mô cơ. Rõ ràng là cần phải nghiên cứu thêm về dinh dưỡng khoáng trong khẩu phần ăn của tôm bố mẹ đối với tôm He.

Carotenoid

Carotenoid, đặc biệt là astaxanthin, là chất chống oxy hóa mạnh có thể đóng vai trò bảo vệ nguồn dự trữ dinh dưỡng của tôm bố mẹ và phôi đang phát triển khỏi quá trình oxy hóa. Chúng cũng được cho là hoạt động như nguồn dự trữ sắc tố trong phôi và ấu trùng để phát triển tế bào sắc tố và đốm mắt, đồng thời là tiền chất của vitamin A.

Vì động vật giáp xác không thể tổng hợp caroten nên cần phải có nguồn thực phẩm cung cấp các sắc tố này. Trong quá trình trưởng thành về giới tính, carotenoid tích tụ trong gan tụy. Trong quá trình hình thành tế bào trứng, chúng được vận chuyển trong hemolysh dưới dạng carotenoglycolipoprotein để tích tụ trong trứng như một phần của protein lipovitellin.

Con cái Litopenaeus vannamei bị cắt bỏ cuống mắt cho thấy sự trưởng thành của buồng trứng. Ảnh của Patricio Rafael.

Lượng sắc tố cần thiết cho một nồng độ dinh dưỡng nhất định có thể liên quan trực tiếp đến sự giống nhau của caroten với astaxanthin và beta-carotene. Astaxanthin phổ biến hơn beta-carotene và có đặc tính chống oxy hóa và tạo sắc tố mạnh hơn, nhưng ít được chuyển hóa thành retinoid so với beta-carotene.

Ngược lại, retinoids được cho là kích hoạt các cơ chế nội tiết cần thiết cho sự trưởng thành và phát triển của phôi thai. Tuy nhiên, việc cắt bỏ cuống mắt ảnh hưởng đến hầu hết các phản ứng sinh hóa liên quan đến quá trình chuyển hóa carotenoid và có thể ngăn chặn hoạt động của retinoid có hoạt tính sinh học. Do đó, cả astaxanthin và beta-caroten đều được khuyến nghị trong khẩu phần ăn của tôm đẻ trứng bị cắt cuống mắt.

Việc giảm chất lượng nauplii khi sinh sản liên tục có liên quan đến sự mất sắc tố trong buồng trứng của tôm thẻ chân trắng L. vannamei. Việc bổ sung ớt bột, một nguồn carotenoid rẻ tiền, vào khẩu phần ăn tươi với tỷ lệ 2% đã dẫn đến những cải thiện đáng kể về tỷ lệ sống sót của nauplii ở giai đoạn zoea 2. Việc bổ sung astaxanthin ở mức 50 mg/kg trong khẩu phần ăn đã dẫn đến tăng sản lượng trứng ở tôm sú (Penaeus monodon) , nhưng không có lợi ích nào cho thấy tỷ lệ nở hoặc biến thái sang giai đoạn zoea 1.

Nội tiết tố

Các nghiên cứu cho thấy rằng thức ăn sinh vật sống mang lại lợi ích từ việc cung cấp hormone hoặc tiền chất của chúng. Một phần thành công của việc bổ sung sinh khối artemia vào khẩu phần ăn của tôm bố mẹ có thể là do sự hiện diện của các hormone cụ thể hoặc các peptide tương tự trong artemia. Polychaetes được sử dụng trong quá trình trưởng thành có chứa methyl farnesoate, một loại hormone được chứng minh là làm tăng năng suất sinh sản.

Nucleotides

Thông thường, nucleotide không được coi là chất dinh dưỡng thiết yếu, nhưng một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng nguồn nucleotide trong khẩu phần ăn có thể có lợi. Các nguồn nucleotide ngoại sinh được cho là tối ưu hóa các chức năng của các mô phân chia nhanh chóng, chẳng hạn như các mô của phôi và con cái đang phát triển, cũng như hệ thống sinh sản và miễn dịch.

Sinh sản và phát triển trứng có nhu cầu cao đối với RNA và DNA, và việc tăng lượng nucleotide sẵn có trong khẩu phần ăn của tôm bố mẹ có thể có tác dụng có lợi đối với sự phát triển của trứng. Gần đây, nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc làm giàu nucleotide trong chế độ ăn của tôm bố mẹ đối với cá bơn Đại Tây Dương ( Hippoglossus hippoglossus)  và cá tuyết chấm đen ( Melanogrammus aeglefinus) đã cải thiện năng suất sinh sản và chất lượng trứng. Cho đến nay, chưa có nghiên cứu nào công bố về việc bổ sung nucleotide trong khẩu phần thức ăn cho tôm bố mẹ.

Kết luận

Hiện trạng kiến ​​thức về dinh dưỡng tôm bố mẹ đối với giáp xác còn nhiều lỗ hổng. Điều này một phần là do sự phức tạp và chi phí của việc tiến hành nghiên cứu trong lĩnh vực này.

Vai trò của dinh dưỡng đối với đàn bố mẹ và năng suất trưởng thành sẽ là nền tảng để đạt được năng suất tối ưu từ đàn gia hóa. Ngay cả ở những loài mà việc gia hóa không phải là vấn đề, việc cải thiện hiệu suất trưởng thành và sản xuất ấu trùng vẫn là mục tiêu chính trong việc cải thiện hiệu quả của hệ thống sản xuất.

Theo Roeland Wouters, Daniel F. Fegan

Nguồn: https://www.globalseafood.org/advocate/broodstock-shrimp-nutrition-a-review/

Biên dịch: Nguyễn Thị Quyên – Tôm Giống Gia Hóa Bình Minh

Từ khóa: Tôm bố mẹ, Thành phần dinh dưỡng, Khẩu phần ăn

“Tôm Giống Gia Hóa – Chìa Khóa Thành Công”

Xem thêm:

• Độ Mặn Ảnh Hưởng Như Thế Nào Đến Tỷ Lệ Nhiễm EHP Ở Tôm Thẻ Chân Trắng
• Axit Tannic Hoạt Động Tốt Trong Chế Độ Ăn Của Tôm Thẻ Chân Trắng
• Những Sự Thật Và Lầm Tưởng Về Dòng Tôm SPF Trong Nuôi Trồng Thủy Sản (Phần 1)