English
中文 (中国)
Theo các nhà nghiên cứu Israel, virus Tilapia Lake có thể lan rộng ra toàn thế giới, thúc đẩy các nỗ lực phát triển vắc-xin phòng ngừa.
Hiện có khoảng 18 nhà khoa học thuộc năm viện nghiên cứu tại bốn quốc gia đang phối hợp nghiên cứu nhằm tìm ra giải pháp đối phó với virus Tilapia Lake (TiLV) – tác nhân gây tỷ lệ chết cao ở cá rô phi nuôi và cá rô phi tự nhiên tại nhiều quốc gia như Israel, Colombia, Ecuador, Ai Cập và Thái Lan.
Cá rô phi hiện được nuôi tại khoảng 80 quốc gia trên thế giới, trong đó các quốc gia sản xuất hàng đầu nguồn thực phẩm giàu protein này gồm Trung Quốc, Indonesia và Ai Cập. Mặc dù đến nay chưa ghi nhận các đợt bùng phát TiLV tại Trung Quốc, ông Han Han – Giám đốc điều hành Viện Phát triển Bền vững Biển Xanh Trung Quốc cho biết chính phủ đang được kêu gọi triển khai các cuộc khảo sát và điều tra thực địa nhằm chủ động phòng ngừa nguy cơ dịch bệnh.
Bà cho biết, trong giai đoạn hiện nay khi nhiệt độ môi trường tăng cao, cá rô phi trở nên đặc biệt nhạy cảm với dịch bệnh. Phần lớn các triệu chứng được ghi nhận tại các trang trại đều là những bệnh thường gặp, không liên quan đến các loại virus mới hay bất thường. Tính đến thời điểm này, bà cũng chưa ghi nhận bất kỳ cảnh báo hay mối lo ngại đáng chú ý nào từ các đối tác liên quan đến virus TiLV.
Avi Eldar, bác sĩ thú y thuộc Viện Thú y Kimron (Bet Dagan, Israel), là một trong những người đầu tiên phát hiện mối liên hệ giữa tỷ lệ chết của cá rô phi và virus TiLV vào năm 2010. Ông cho biết, vào thời điểm đó, sản lượng cá rô phi khai thác tại Biển Galilee sụt giảm đáng kể, làm dấy lên nghi ngờ về sự hiện diện của một tác nhân virus. Các mẫu bệnh phẩm đã được gửi đến nhiều phòng thí nghiệm tham chiếu và các đồng nghiệp trên khắp thế giới, tuy nhiên khi đó vẫn chưa thể xác định được tác nhân gây bệnh cụ thể.
Eldar đã liên hệ với Eran Bacharach, đồng nghiệp đồng thời là nhà virus học phân tử tại Đại học Tel Aviv, và hai bên đã cùng nhau khởi động các nghiên cứu về tác động gây độc tế bào của virus TiLV.
Bacharach cho biết: “Trong những thí nghiệm ban đầu, chúng tôi đã gây nhiễm virus cho tế bào và nhận thấy rằng một tỷ lệ nhỏ cá rô phi vẫn sống sót sau khi nhiễm bệnh. Đáng chú ý, những cá thể này thể hiện khả năng miễn dịch khi tiếp xúc lại với virus, cho thấy về mặt nguyên tắc, việc tạo miễn dịch là hoàn toàn khả thi. Từ đó, chúng tôi bắt đầu xem xét các phương án tiêm phòng cho cá.”
Với tỷ lệ chết cao, TiLV được đánh giá là mối đe dọa nghiêm trọng, có khả năng gây tổn thất lớn cho ngành nuôi cá rô phi nói riêng và ngành thủy sản nói chung.
Ông Bacharach cho biết quá trình phát triển và triển khai tiêm chủng sẽ còn cần nhiều năm nghiên cứu, chứ không thể hoàn thành chỉ trong vài tuần. Theo ông, hiện có một số hướng tiếp cận nhằm tạo miễn dịch đối với mầm bệnh này trong quần thể cá rô phi.
Cách thứ nhất là sử dụng chủng virus đã được làm suy yếu nhưng vẫn còn khả năng tồn tại và nhân lên, song không còn gây bệnh. Cách thứ hai là tạo ra virus bất hoạt, tức là virus đã mất khả năng nhân lên, sau đó cho cá tiếp xúc để kích thích đáp ứng miễn dịch. Phương pháp thứ ba, được gọi là vắc xin tiểu đơn vị, tập trung vào việc biểu hiện một số lượng giới hạn các protein có nguồn gốc từ TiLV và sử dụng chúng để gây miễn dịch cho cá.
Các nhà khoa học hiện cũng đang nỗ lực xác định những chủng hoặc dòng cá rô phi có mức độ mẫn cảm thấp hơn đối với vi rút TiLV. Theo Eldar, chiến lược được áp dụng là lai tạo các cá thể có khả năng kháng hoặc ít nhạy cảm với TiLV với các dòng cá đang được nuôi thương mại.
Hai nhà nghiên cứu này đang phối hợp cùng các đối tác tại Đại học Columbia (New York), Đại học Edinburgh (Scotland) và Đại học St. George (Grenada, Tây Ấn). Nghiên cứu nhận được sự tài trợ từ Quỹ Nghiên cứu và Phát triển Nông nghiệp Song phương Mỹ–Israel, cùng học bổng từ Chương trình Trung tâm Manna về An toàn và An ninh Thực phẩm thuộc Đại học Tel Aviv.
Tuy nhiên, theo Eldar, việc tiếp tục nghiên cứu vẫn cần thêm nguồn kinh phí, trong khi những thách thức phía trước là không nhỏ. Ông cho rằng: “Đây là căn bệnh chủ yếu ảnh hưởng đến các quốc gia nghèo ở châu Phi và Đông Á, chứ không phải là bệnh phổ biến tại châu Âu hay Bắc Mỹ. Cá rô phi là nguồn protein thiết yếu và sinh kế của nhiều quốc gia đang phát triển, liên quan trực tiếp đến an ninh lương thực, hơn là mối quan tâm hàng đầu của ngành công nghiệp thủy sản tại Mỹ hay châu Âu. Chính vì vậy, việc huy động thêm tài trợ cho nghiên cứu của chúng tôi gặp không ít khó khăn.”
Cá rô phi hiện là loài cá được nuôi nhiều thứ hai trên thế giới, chỉ sau cá chép, với sản lượng ước tính từ 4,5–5 triệu tấn mỗi năm. Tại Israel, sản lượng cá rô phi đã sụt giảm tới 85%, và những tỷ lệ chết tương tự cũng được ghi nhận ở Ecuador và Colombia. Theo ông Bacharach: “Với mức độ chết cao như vậy, virus gây bệnh trên cá rô phi (TiLV) có khả năng gây ra những thiệt hại nghiêm trọng cho toàn ngành.”
Eldar cho biết nhóm của ông là những người đầu tiên công bố về căn bệnh này tại Israel vào năm 2014, cùng thời điểm bệnh được ghi nhận tại Ecuador. Kể từ đó, số lượng các công bố khoa học về các đợt bùng phát tại châu Á và Nam Mỹ ngày càng gia tăng. Hàng tuần, nhóm nghiên cứu liên tục nhận được các liên hệ từ đồng nghiệp quốc tế nhằm tìm hiểu về phương pháp nuôi cấy và phát hiện virus. Những tín hiệu này cho thấy virus TiLV đang có xu hướng lan rộng trên phạm vi toàn cầu.
Mặc dù Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên hợp quốc (FAO) khẳng định virus gây bệnh giun chỉ trên cá rô phi (TiLV) không gây nguy cơ đối với sức khỏe cộng đồng, FAO vẫn phát đi cảnh báo thông qua Hệ thống Thông tin và Cảnh báo sớm Toàn cầu. Theo đó, các quốc gia nhập khẩu cá rô phi được khuyến nghị tăng cường công tác chẩn đoán, thực hiện nghiêm ngặt chứng nhận sức khỏe, triển khai các biện pháp kiểm dịch và xây dựng các kế hoạch ứng phó dự phòng.
Theo Lauren Kramer
Nguồn: https://www.globalseafood.org/advocate/27041/
Biên dịch: Nguyễn Thi Quyên – Tôm Giống Gia Hoá Bình Minh
Xem thêm:
- Lysolecithin Tác Động Như Thế Nào Đến Sự Tăng Trưởng, Khả Năng Chống Oxy Hóa Và Chuyển Hóa Lipid Của Tôm Thẻ Chân Trắng
- Ảnh Hưởng Của Việc Chiên Bằng Các Loại Dầu Ăn Khác Nhau Đến Thành Phần Axit Béo Của Phi Lê Cá Rô Phi (Oreochromis niloticus)
- An Toàn Sinh Học Thực Hành Tại Trang Trại Tôm