English
中文 (中国)
Việc bổ sung lecithin đậu nành vào khẩu phần ăn với liều lượng 42–50 g/kg có tác dụng cải thiện khả năng tiêu hóa dưỡng chất, thúc đẩy tăng trưởng và đồng thời làm giảm sự tích lũy lipid trong cơ thể.
Một trong những chiến lược giúp cá thích nghi với nhiệt độ thấp dưới mức tối ưu trong hệ thống nuôi trồng thủy sản là cung cấp khẩu phần dinh dưỡng phù hợp, nhằm đáp ứng nhu cầu trao đổi chất trong điều kiện bất lợi này. Do quá trình chuyển hóa lipid thay đổi đáng kể ở nhiệt độ thấp, việc điều chỉnh thành phần lipid trong khẩu phần ăn trở thành yếu tố then chốt khi xây dựng chế độ dinh dưỡng.
Nhiều nghiên cứu đã chứng minh rằng khẩu phần giàu axit béo không bão hòa đa (PUFA), đặc biệt là nhóm omega-3, có tác dụng cải thiện tăng trưởng và hiệu quả sử dụng thức ăn ở cá rô phi sông Nile (Oreochromis niloticus) khi nuôi ở nhiệt độ dưới mức tối ưu. Ngoài ra, một số nghiên cứu khác cũng cho thấy việc bổ sung PUFA omega-3 giúp tăng khả năng chịu nhiệt và nâng cao tỷ lệ sống của cá rô phi trong điều kiện này.
Trước đây, việc điều chỉnh lipid trong khẩu phần của cá rô phi sông Nile nuôi ở điều kiện nhiệt độ thấp đã được nghiên cứu thông qua bổ sung các nguồn lipid khác nhau, bao gồm dầu thực vật phối trộn hoặc phụ gia thức ăn, trong đó axit béo chủ yếu tồn tại dưới dạng triacylglycerol (lipid trung tính). So với lipid trung tính, phospholipid là dạng lipid phân cực, có khả năng tiêu hóa tốt hơn. Nhiều nghiên cứu đã chứng minh rằng việc bổ sung phospholipid giúp tăng cường quá trình nhũ hóa lipid, cải thiện tiêu hóa và đặc biệt nâng cao khả năng hấp thu axit béo chuỗi dài tại ruột. Nhờ những đặc tính này, phospholipid được xem là ứng cử viên tiềm năng để bổ sung vào khẩu phần mùa đông (khi thời tiết lạnh), hỗ trợ cá thích nghi tốt hơn với điều kiện nhiệt độ thấp.
Hiện nay, lecithin từ đậu nành là nguồn phospholipid phổ biến nhất trong thức ăn thủy sản, đặc biệt cho cá và giáp xác. Với sản lượng đậu nành dồi dào trên toàn cầu, lecithin đậu nành trở thành nguồn bổ sung phospholipid dễ tiếp cận. Tuy nhiên, dù đã được khẳng định về vai trò quan trọng trong khả năng thích nghi với nhiệt độ thấp, đến nay vẫn chưa có nghiên cứu nào tập trung đánh giá hiệu quả của các nguồn phospholipid, điển hình như lecithin đậu nành, trong điều kiện nuôi cá dưới mức nhiệt tối ưu.
Bài viết này – tóm tắt từ ấn phẩm gốc (Batista, RO et al. 2023. Bổ sung lecithin đậu nành thúc đẩy tăng trưởng và tăng khả năng tiêu hóa lipid ở cá rô phi sông Nile GIFT được nuôi ở nhiệt độ dưới mức tối ưu. Fishes 2023, 8(8), 404) – đã đánh giá việc bổ sung lecithin đậu nành vào khẩu phần ăn như một nguồn phospholipid đối với hiệu suất tăng trưởng, khả năng tiêu hóa và thành phần cơ thể của cá rô phi sông Nile được nuôi ở nhiệt độ 22℃.
Thiết lập nghiên cứu
Nghiên cứu bao gồm một thử nghiệm về tăng trưởng và một thử nghiệm về khả năng tiêu hóa. Trong thử nghiệm tăng trưởng, bốn khẩu phần ăn thử nghiệm đã được xây dựng với các thành phần thực tế để đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng của cá rô phi sông Nile. Tất cả các khẩu phần ăn đều là isonitrogenous và chứa các mức lecithin đậu nành, SL tăng dần (0,0, 21,0, 43,0 và 64,0 g/kg; lần lượt được đặt tên là 0SL, 21SL, 43SL và 64SL). Nghiên cứu được tiến hành tại Khoa Nuôi trồng Thủy sản, Đại học Liên bang Santa Catarina, Florianópolis, Brazil. Cá rô phi sông Nile con thuộc dòng cá rô phi nuôi cải tiến di truyền (GIFT) – Epagri SC03, được chuyển đổi giới tính thành con đực, được lấy từ Empresa de Pesquisa Agropecuária e Extensão Rural de Santa Catarina (Epagri, Itajaí, Brazil).
Ban đầu, cá được thích nghi với điều kiện phòng thí nghiệm trong các bể 1.000 lít, kết nối với hệ thống tuần hoàn nước ngọt (RAS), ở nhiệt độ 28°C trong vòng hai tuần. Sau đó, các nhóm gồm 25 cá thể được phân bổ vào 24 bể 100 lít, mỗi bể được xem như một đơn vị thí nghiệm. Cá tiếp tục làm quen trong các bể này ở 28°C trong một tuần. Sang tuần thứ hai, nhiệt độ nước được hạ dần từ 28 xuống 22°C, với tốc độ giảm 1°C mỗi ngày. Từ tuần thích nghi thứ ba, nhiệt độ được duy trì ổn định ở mức 22°C.
Thông tin chi tiết về thiết kế thí nghiệm, quy trình nuôi dưỡng, khẩu phần ăn thử nghiệm, thu thập mẫu, số liệu sinh trắc học và phương pháp phân tích thống kê có thể tham khảo trong nghiên cứu gốc.
Kết quả và thảo luận
Nghiên cứu này khẳng định vai trò quan trọng của phospholipid trong khẩu phần, đặc biệt đối với sự tăng trưởng và hiệu quả sử dụng thức ăn của cá rô phi trong vụ nuôi thu – xuân. Kết quả cho thấy, việc bổ sung phospholipid từ lecithin đậu nành giúp cải thiện đáng kể tăng trọng, hiệu quả thức ăn và khả năng tiêu hóa lipid của cá rô phi sông Nile khi nuôi ở nhiệt độ dưới mức tối ưu (22°C). Lượng lecithin đậu nành bổ sung tối ưu được xác định là 42,2 g/kg cho tăng trưởng và 49,8 g/kg cho hiệu quả thức ăn.
Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra lợi ích của việc bổ sung phospholipid vào khẩu phần ăn của cá, bao gồm cải thiện tăng trưởng, nâng cao tỷ lệ sống, tăng khả năng chịu đựng nhiệt độ cao, cũng như hỗ trợ hấp thu và phân bố lipid. Hiệu quả này đặc biệt rõ rệt ở giai đoạn ấu trùng và ở các loài cá biển ăn thịt. Tuy nhiên, đối với các loài cá nước ngọt ăn tạp ở cả giai đoạn ấu trùng và trưởng thành, số lượng nghiên cứu vẫn còn rất hạn chế, do chúng có khả năng tổng hợp phospholipid de novo cao hơn so với cá biển ăn thịt.
Ở cá rô phi sông Nile con, một số nghiên cứu đã báo cáo kết quả tăng trưởng tích cực khi bổ sung phosphatidylcholine (PC) tinh khiết vào khẩu phần ăn ở điều kiện nhiệt độ tối ưu. PC là một trong những nhóm phospholipid phong phú nhất, có mặt trong cả mô cá và nguồn gốc thực vật như lecithin đậu nành. Cụ thể, việc bổ sung 15,0 g PC/kg thức ăn giúp cải thiện tăng trọng và hiệu quả sử dụng thức ăn của cá rô phi non duy trì ở nhiệt độ 28°C. Ngược lại, ở cá trưởng thành được nuôi trong khoảng nhiệt độ 28–34°C, bổ sung PC không làm thay đổi tăng trọng, mặc dù hiệu quả sử dụng thức ăn và hàm lượng PC trong gan tăng lên, đồng thời hàm lượng mỡ ở gan, nội tạng và toàn thân lại giảm.
Ở điều kiện nhiệt độ nuôi thích hợp, cá nước ngọt ăn tạp thường không cần bổ sung phospholipid trong khẩu phần, vì khả năng tổng hợp phospholipid de novo của chúng đã đáp ứng đủ cho các chức năng sinh lý. Tuy nhiên, khi nhiệt độ giảm thấp, nhu cầu dinh dưỡng đặc biệt là nhu cầu về lipid có thể thay đổi do ảnh hưởng của môi trường ngoại nhiệt và sự điều chỉnh trong quá trình chuyển hóa. Chẳng hạn, màng sinh học sẽ trải qua quá trình thích nghi về độ nhớt nội tại, bao gồm việc tái cấu trúc lớp phospholipid. Sự tái cấu trúc này chủ yếu thể hiện qua sự thay đổi thành phần axit béo và tỷ lệ các nhóm đầu phospholipid. Vì vậy, kết quả nghiên cứu của chúng tôi cho thấy việc bổ sung phospholipid vào khẩu phần ăn của cá rô phi sông Nile có thể đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện tăng trưởng khi nhiệt độ nuôi thấp hơn mức tối ưu.
Sự cải thiện hiệu quả sử dụng thức ăn được ghi nhận trong nghiên cứu này có thể xuất phát từ khả năng tiêu hóa chất dinh dưỡng tốt hơn nhờ lecithin đậu nành. Với đặc tính nhũ hóa, lecithin giúp tăng cường quá trình phân giải và hấp thụ thức ăn. Cụ thể, chất nhũ hóa làm gia tăng diện tích bề mặt hoạt động của lipid, đồng thời thúc đẩy sự hình thành micelle các cấu trúc hình cầu của axit béo trong môi trường nước vốn là bước then chốt trong quá trình tiêu hóa và hấp thụ lipid. Vì vậy, việc đánh giá các sản phẩm có khả năng cải thiện tiêu hóa và hấp thụ lipid tại ruột, từ đó nâng cao hiệu quả sử dụng dinh dưỡng, được xem là một chiến lược quan trọng nhằm gia tăng tính bền vững cho nghề nuôi cá rô phi sông Nile trong điều kiện nhiệt độ thấp hơn mức tối ưu.
Kết quả nghiên cứu cũng cho thấy rằng, mặc dù ở nhiệt độ thấp, việc bổ sung lecithin đậu nành đã cải thiện khả năng tiêu hóa lipid tổng số, lipid phân cực cũng như các nhóm axit béo gồm axit béo bão hòa (SFA), axit béo không bão hòa đa (PUFA) và axit béo không bão hòa đơn (MUFA). Sự cải thiện này giúp gia tăng hàm lượng chất dinh dưỡng dễ tiêu hóa trong khẩu phần có bổ sung 43,0 g lecithin/kg, từ đó thúc đẩy sự tăng trưởng rõ rệt ở cá được nuôi bằng nguồn lecithin đậu nành. Đồng thời, mức tiêu thụ chất dinh dưỡng dễ tiêu hóa cũng tăng lên, kéo theo mức năng lượng dễ tiêu hóa đạt giá trị cao nhất. Điều này giải thích cho hiệu suất tăng trưởng tối ưu được ghi nhận ở cá khi bổ sung lecithin đậu nành trong khoảng 42–50 g/kg thức ăn.
Phản ứng sinh học tích cực của cá rô phi sông Nile đối với việc bổ sung lecithin đậu nành trong khẩu phần đã khẳng định đây là một lựa chọn tiềm năng cho thức ăn mùa đông, nhất là khi xét đến tính phổ biến rộng rãi của nguồn nguyên liệu này trên thị trường. Dù bột cá cũng là nguồn cung cấp phospholipid dồi dào, song việc sử dụng lại khó khả thi về mặt kinh tế trong khẩu phần thương mại cho cá rô phi sông Nile. Điều này càng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thay thế bằng các nguồn phospholipid thực vật, điển hình là lecithin đậu nành. Tuy vậy, cần có thêm nhiều nghiên cứu để đánh giá tác động của các nguồn phospholipid, đặc biệt là lecithin đậu nành, đối với khả năng miễn dịch của cá trước những thách thức khác nhau trong nuôi trồng thủy sản.
Kết luận
Đây là báo cáo đầu tiên về sự cải thiện hiệu suất tăng trưởng ở cá rô phi sông Nile khi cho ăn khẩu phần ăn có chứa lecithin đậu nành và nuôi ở nhiệt độ dưới mức tối ưu. Sự cải thiện về tăng trưởng và hiệu quả sử dụng thức ăn, cũng như việc giảm có lợi các chỉ số nội tạng và gan cũng được ghi nhận nhờ việc bổ sung lecithin đậu nành vào khẩu phần ăn.
Thông qua mô hình của mình, chúng tôi thấy rằng bổ sung lecithin đậu nành ở mức 42,2 gam/kg là tốt nhất cho việc tăng cân và 49,8 gam/kg là tốt nhất cho hiệu quả thức ăn, trong khi bổ sung ở mức 50,2 gam/kg dẫn đến tích tụ mỡ cơ thể thấp nhất và 43,0 gam/kg cải thiện năng lượng tiêu hóa và lượng chất dinh dưỡng tiêu hóa được.
Nhìn chung, những phát hiện của chúng tôi cho thấy mức bổ sung lecithin đậu nành tốt nhất vào khẩu phần ăn mùa thu/xuân cho cá rô phi sông Nile con nuôi ở nhiệt độ thấp nằm trong khoảng 42 đến 50 gam trên kg.
Theo Débora Machado-Fracalossi
Biên dịch: Nguyễn Thị Quyên – Tôm Giống Gia Hoá Bình Minh
Xem thêm:
- Hàm Lượng Vitamin E Trong Khẩu Phần Ăn Của Cá Rô Phi Ảnh Hưởng Đến Chất Lượng Phi Lê
- Đánh Giá Bột Cá Rô Phi Như Một Thành Phần Trong Bánh Mì
- Sử Dụng Probiotic Trong Nuôi Trồng Thủy Sản Ấn Độ: Đánh Giá Tiềm Năng Bổ Sung Probiotic Trong Việc Cải Thiện Cá Và Tôm