English
中文 (中国)
Tại Diễn đàn Tôm Toàn cầu 2025, một hướng dẫn hoàn toàn mới về chuỗi cung ứng thông minh với khí hậu sẽ được ra mắt, tập trung giải quyết bài toán khí thải, làm rõ những hiểu lầm và lấp đầy khoảng trống trong nhận thức của ngành.
Cũng như thành Rome không thể dựng nên chỉ trong một ngày, một ngành công nghiệp tôm bền vững và ít phát thải carbon cũng cần thời gian để hình thành. Tuy nhiên, những bước khởi đầu mạnh mẽ, táo bạo là hoàn toàn khả thi và vô cùng cần thiết ngay lúc này. Điều quan trọng là các chuỗi cung ứng phải nhanh chóng bắt tay xây dựng nền móng cho hành trình đó. Đây cũng chính là thông điệp then chốt sẽ được truyền tải tại Diễn đàn Tôm Toàn cầu (GSF 2025) vào tháng tới tại Utrecht, Hà Lan, khi Hướng dẫn Dấu chân Carbon Tôm chính thức được ra mắt.
Tài liệu này được đồng soạn thảo bởi Roxanne Nanninga – giám đốc điều hành, cố vấn phát triển bền vững, sáng lập và điều hành Blue Biome Advising, đồng thời là cộng tác viên của GSF – cùng với Anton Immink, Giám đốc điều hành ThinkAqua, tổ chức phi lợi nhuận hỗ trợ các nhà nuôi trồng thủy sản nhỏ lẻ. Chia sẻ với The Advocate, bà Nanninga nhấn mạnh rằng khi biến đổi khí hậu ngày càng định hình lại các ưu tiên toàn cầu, ngành tôm đang phải đối mặt với áp lực lớn trong việc tìm hiểu, đo lường và cắt giảm lượng khí thải carbon.
Bà cho biết, hiện nay các nhà bán lẻ, nhà đầu tư và cơ quan quản lý đều yêu cầu mức độ minh bạch cao hơn cùng những hành động cụ thể liên quan đến biến đổi khí hậu. Chính điều này đã tạo áp lực buộc các nhà sản xuất tôm và doanh nghiệp thức ăn thủy sản phải có bước đi thực tế. Dù hải sản thường được đánh giá là nguồn protein thân thiện với khí hậu, nhưng tôm nuôi lại hay bị chỉ trích vì phát thải khí nhà kính ở mức cao, làm dấy lên nhiều nghi ngại và thách thức trong toàn bộ chuỗi giá trị.
Sự việc trở nên phức tạp hơn khi vấn đề “dấu chân carbon” vốn mang tính chuyên môn cao, lại tiềm ẩn nhiều yếu tố chưa rõ ràng. Điều này dễ dẫn đến nhầm lẫn, thậm chí khiến doanh nghiệp e ngại, không muốn xác định các điểm nóng phát thải cũng như tìm giải pháp thực tiễn để giảm thiểu. Một ví dụ tiêu biểu là Phạm vi 3 tập trung những phát thải gián tiếp từ các hoạt động không thuộc quyền sở hữu hoặc kiểm soát trực tiếp của doanh nghiệp, nhưng vẫn tác động đáng kể đến chuỗi giá trị của họ.
Nhận thấy tầm quan trọng của vấn đề, Quỹ Diễn đàn Tôm Toàn cầu đã cho ra đời một bộ hướng dẫn carbon toàn diện, dễ tiếp cận cho toàn ngành. Tài liệu này giúp đơn giản hóa việc tính toán lượng phát thải, chỉ rõ những “điểm nóng” gây phát thải lớn và gợi ý các giải pháp thiết thực nhằm giảm thiểu từ việc lựa chọn thức ăn, áp dụng phương pháp nuôi hiệu quả đến thúc đẩy các sáng kiến hợp tác.
Mục tiêu cốt lõi là nâng cao nhận thức, khuyến khích hành động và tạo động lực cho những thay đổi vừa tiết kiệm chi phí vừa thúc đẩy ngành tôm phát triển bền vững, thích ứng thông minh trước biến đổi khí hậu. Đồng thời, hướng dẫn này cũng là lời kêu gọi các bên liên quan bắt tay ngay từ hôm nay bởi chỉ có sự chung tay và hiểu biết sâu sắc mới mang lại những bước tiến thực sự, như Nanninga nhấn mạnh.
Bà Nanninga chia sẻ: “Chúng tôi mong rằng hướng dẫn này sẽ giúp quá trình giảm thiểu carbon trở nên dễ tiếp cận hơn, đồng thời khuyến khích các doanh nghiệp trong toàn chuỗi giá trị cùng tìm ra cách hợp tác mới để tiến tới mục tiêu phát thải ròng bằng 0. Nhiều giải pháp giảm phát thải không chỉ góp phần bảo vệ môi trường mà còn giúp tiết kiệm chi phí, tạo nền tảng cho một ngành nuôi tôm bền vững lâu dài. Điều quan trọng là chúng ta cần truyền tải rõ ràng thông điệp đó, liên tục cải tiến để tôm trở thành nguồn protein bền vững, dễ tiếp cận cho tất cả mọi người.”
Những điều đã biết và chưa biết
Mặc dù chi tiết đầy đủ sẽ được công bố tại hội nghị Utrecht, Nanninga cho biết nghiên cứu mới sẽ tập trung làm rõ những khía cạnh quan trọng của ngành, đặc biệt là tác động đến rừng ngập mặn và khả năng đóng góp vào việc phục hồi rừng. Ngoài ra, nghiên cứu cũng chỉ ra những khoa học giả định còn tồn tại liên quan đến các nguồn phát thải carbon tiềm ẩn.
Theo Nanninga, “Cho đến nay, nguồn phát thải lớn nhất vẫn đến từ các trang trại nuôi và việc sử dụng thức ăn chăn nuôi. Điều đó vốn đã được biết, nhưng vấn đề lại nằm ở khoảng trống nhận thức hơn là thiếu dữ liệu nghiên cứu. Chúng tôi muốn giúp mọi người nhìn rõ điều này. Bên cạnh đó, cũng có những khoảng trống dữ liệu thực sự, chẳng hạn thiếu thông tin về khí thải sinh học như khí mê-tan phát sinh trực tiếp từ các ao nuôi.” Ông cũng nhấn mạnh rằng việc thu thập dữ liệu còn gặp nhiều hạn chế. “Ví dụ, với các nguyên liệu đất dùng trong sản xuất thức ăn chăn nuôi đặc biệt là đậu nành nếu gắn liền với tình trạng phá rừng Amazon thì sẽ tác động rất lớn đến khí hậu. Tuy nhiên, để xác định liệu chuỗi cung ứng của bạn có liên quan đến điều đó hay không lại vô cùng khó, vì liên quan đến khả năng truy xuất nguồn gốc. Chính vì vậy, trong báo cáo hướng dẫn, tôi đã cố gắng chỉ ra cả những điều đã được chứng minh và những điểm vẫn còn mơ hồ.”
Nanninga chia sẻ: “Nhiều người thường bị mắc kẹt ở chỗ nghĩ rằng phải hiểu rõ toàn bộ dữ liệu trước khi hành động. Chúng tôi muốn thay đổi tư duy đó. Đúng là không nên làm việc khi thiếu kiến thức, vì có thể lãng phí công sức cho những việc ít tác động. Nhưng nếu một hành động có tiềm năng tạo ra khác biệt lớn như điều chỉnh công thức thức ăn chăn nuôi hay chuyển sang dùng năng lượng tái tạo thì hãy bắt đầu ngay, rồi định lượng hiệu quả trong quá trình triển khai.”
Bà nhấn mạnh, khi thức ăn chăn nuôi được xem là nguồn phát thải chính, các doanh nghiệp hoàn toàn có thể thực hiện những bước đi cụ thể để giảm thiểu tác động. Quan trọng nhất, họ cần minh bạch hơn không chỉ về thành phần thức ăn, mà còn cả nguồn gốc của chúng.
Nanninga chia sẻ: “Tôi hiểu rằng việc này không hề dễ dàng. Tuy nhiên, nếu các công ty thức ăn chăn nuôi chủ động thực hiện và minh bạch hơn về nguồn gốc nguyên liệu, tác động tạo ra sẽ rất lớn. Bước tiếp theo là ghi nhận lượng khí thải carbon gắn với từng loại nguyên liệu, thậm chí có thể hiển thị theo nhãn hiệu trên mỗi dòng sản phẩm thức ăn. Làm được như vậy sẽ giúp chuỗi cung ứng vận hành thuận lợi hơn nhiều. Đây cũng chính là một trong những khuyến nghị tôi đã đề xuất trong báo cáo về thức ăn chăn nuôi hướng tới giảm bớt những khâu thủ công, hỗ trợ tốt hơn cho người nuôi tôm và khách hàng của họ.”
Giải quyết các khoảng trống nhận thức
Nanninga cho biết, bản hướng dẫn này sẽ đưa ra những định hướng tổng thể cho các lĩnh vực có tác động lớn, đồng thời chỉ rõ các hành động nhỏ, cụ thể mà các thành viên trong ngành có thể bắt tay vào thực hiện và đo lường hiệu quả cải thiện. Một phần trong số đó đòi hỏi sự hợp tác với nhiều bên liên quan khác, như các hiệp hội ngành nghề, tổ chức tài chính, tổ chức bảo tồn, nhà cung cấp hay người mua ở hạ nguồn, những đối tác cùng chung mục tiêu thúc đẩy sự thay đổi.
Bà cũng nhấn mạnh rằng một số hành động có thể không còn xa lạ, bởi chúng đã trở thành một phần tự nhiên trong mục tiêu kinh doanh. Chẳng hạn, ở các trại giống, việc kiểm soát và giảm thiểu dịch bệnh giúp tiết kiệm đáng kể lượng phát thải carbon, bởi khi hạn chế tổn thất, toàn bộ chuỗi giá trị cũng được cải thiện. Trong khi đó, ở các trang trại, khuyến nghị lại tập trung vào những biện pháp dễ thấy hơn, như giảm tiêu thụ năng lượng nhờ áp dụng công nghệ mới. Nguyên tắc này cũng tương tự đối với các nhà máy chế biến.
Với mong muốn mang đến “nguồn cảm hứng thiết thực”, hướng dẫn này giới thiệu một số sáng kiến thành công đang được áp dụng nhằm giải quyết thách thức về carbon. Nhiều doanh nghiệp trong toàn chuỗi cung ứng đã và đang đầu tư vào cải tiến, hoặc hợp tác chặt chẽ trước khi cạnh tranh, để cùng xác định và khắc phục những khoảng trống hiện hữu. Bên cạnh đó, một chương riêng sẽ tập trung vào vấn đề tài chính cho quá trình chuyển đổi sang phương pháp phát thải thấp, bao gồm các chương trình, lựa chọn khả thi và những điều kiện cần thiết để các doanh nghiệp có thể tiếp cận và sử dụng hiệu quả các công cụ này. Nội dung này cũng sẽ được phân tích sâu hơn tại Diễn đàn.
“Các công ty không thể tự nhiên có sẵn nguồn vốn, nhưng hiện nay đã có một lĩnh vực tài chính bền vững dành riêng cho nhu cầu này. Tuy vậy, vẫn tồn tại khoảng cách kiến thức giữa nhà điều hành và tổ chức tài chính và chúng ta cần bắt đầu thu hẹp khoảng cách đó.”
Để thu hút sự chú ý trước khi cuốn sách hướng dẫn được ra mắt tại GSF 2025, Nanninga chia sẻ một phát hiện đầy bất ngờ: bùn trong rừng ngập mặn chính là kho lưu trữ carbon lớn nhất. Vì vậy, việc bảo vệ rừng ngập mặn không chỉ giúp lưu trữ carbon mà còn mang lại nhiều lợi ích khác, như gia tăng đa dạng sinh học và bảo vệ bờ biển, từ đó nâng cao khả năng thích ứng trước biến đổi khí hậu.
Bà cũng nhấn mạnh rằng, câu chuyện nuôi trồng thủy sản và khí hậu không đơn giản như nhiều người nghĩ. Có ý kiến cho rằng nuôi quảng canh thân thiện hơn, trong khi người khác lại tin nuôi thâm canh mới là bền vững. Một số còn so sánh giữa các quốc gia để khẳng định đâu là nguồn tôm “xanh” hơn. Thực tế phức tạp hơn nhiều và luôn phụ thuộc vào bối cảnh.
“Điều quan trọng là phải nghiên cứu sâu để hiểu rõ hồ sơ phát thải của mình và những yếu tố tác động phía sau nó.”
Theo Jason Holland
Biên dịch: Nguyễn Thị Quyên – Tôm Giống Gia Hoá Bình Minh
Xem thêm:
- Nghiên Cứu Sò Lụa (Paratapes undulata) Trở Thành Giải Pháp Tự Nhiên Để Kiểm Soát Bệnh Vibriosis Trong Nuôi Cá Rô Phi
- Ứng Dụng Siêu Âm Để Xác Định Giới Tính Và Đánh Giá Khả Năng Sinh Sản Ở Cá Rô Phi Sông Nile
- Tôm Càng Xanh: Niềm Hy Vọng Mới Cho Ngành Nuôi Trồng Thủy Sản Bangladesh?