English
Chuyên gia nuôi tôm Robins McIntosh thảo luận về quản lý trang trại với sự hiện diện của Enterocytozoon hepatopenaei (EHP)
Tiến sĩ Robins McIntosh, Phó Giám đốc điều hành của Charoen Pokphand Foods Public Company, Thái Lan, một chuyên gia uy tín trong ngành nuôi tôm toàn cầu, đã chia sẻ với Advocate về lịch sử phức tạp của Enterocytozoon hepatopenaei (EHP), một trong những bệnh tôm nguy hiểm nhất ở châu Á và trên thế giới.
Bắt nguồn từ tôm sú (Penaeus monodon) vào cuối những năm 1980, EHP được phát hiện rõ ràng trên tôm thẻ chân trắng (Litopenaeus vannamei) vào năm 2004 tại Thái Lan. Sau đó, nó nhanh chóng lan rộng toàn cầu, lây lan âm thầm và thường không được nhận biết do hạn chế về chẩn đoán.
Trong phần kết luận này, Tiến sĩ McIntosh thảo luận về tác động của EHP đối với các trang trại nuôi tôm và đưa ra các khuyến nghị về lấy mẫu, giám sát, cũng như cách làm sạch ao bị nhiễm bệnh và các hồ chứa nước khác để giảm thiểu tác động của nó. Ông nhấn mạnh tầm quan trọng của việc giảm thiểu căng thẳng như một chiến lược quản lý quan trọng để ngăn chặn sự bùng phát EHP, ngay cả khi có sự lây nhiễm ở mức độ thấp.
Trong lịch sử, EHP gây ra sự tăng trưởng chậm và hệ số biến động (CV) cao trong phân bố kích cỡ tôm nuôi ở nhiều khu vực trên thế giới.
Quản lý trang trại
Bạn quản lý ao đất như thế nào nếu bạn biết ao của mình mắc bệnh EHP? Trang trại của tôi từng trải qua đợt bùng phát EHP nghiêm trọng vào năm 2014, dẫn đến tổn thất đáng kể. Sau khi mở cửa trở lại vào năm 2016, trang trại đã thành công trong việc ngăn chặn EHP tái phát, mặc dù có những trang trại khác trong khu vực vẫn bị ảnh hưởng. Chúng tôi đã làm gì? Trước hết, phải loại bỏ EHP khỏi môi trường. EHP có thể tồn tại lâu dài trong ao, hồ chứa và kênh mương. Do đó, việc loại bỏ hoàn toàn mầm bệnh là điều cần thiết để kiểm soát dịch bệnh. Vậy làm thế nào để chúng ta loại bỏ nó hoàn toàn? Khử trùng toàn bộ khu vực bị ảnh hưởng là biện pháp hiệu quả nhất. Việc này bao gồm đáy ao, kênh mương và hồ chứa. Quá trình khử trùng có thể tốn kém và đòi hỏi phải đóng cửa trang trại trong một thời gian (khoảng 6 tháng trong trường hợp của chúng tôi).
Vậy khử trùng bằng cách nào? Hai phương pháp phổ biến là loại bỏ đáy ao hoặc sử dụng canxi hydroxit và tăng độ pH lên trên 12. Lượng canxi hydroxit cần thiết thường là khoảng 6 tấn mét trên một ha. Làm ẩm lớp đất mặt để thúc đẩy phản ứng hóa học. Đảm bảo độ pH đạt 12 ở các lớp đất trên cùng để tiêu diệt bào tử EHP.
Sau khi tiêu diệt EHP, sử dụng thuốc tím để khử trùng nước ao, giúp tiêu diệt bào tử EHP còn sót lại và giảm thiểu nguy cơ tái phát. Khi sản xuất được bắt đầu lại, chỉ thả tôm giống sạch bệnh với mật độ vừa phải. Tăng cường sục khí cơ học để cung cấp đủ oxy hòa tan cho tôm. Không sử dụng chất khử trùng vì chúng có thể phá hủy hệ vi sinh vật có lợi trong ao.
Hạn chế sử dụng chế phẩm sinh học vì chi phí cao và hiệu quả chưa được chứng minh rõ ràng.
Việc sử dụng canxi hydroxit được sử dụng để đưa giá trị pH đáy ao lên mức 12 nhằm tiêu diệt bào tử EHP.
Sau khi được khử trùng EHP vào năm 2016, trang trại đạt lợi nhuận cao nhất mà không cần sử dụng hóa chất và chi phí thấp. Chuyển đổi từ thua lỗ hoàn toàn do EHP sang hoạt động kinh doanh rất thành công. Nhưng quá trình khử trùng toàn bộ trang trại tốn 6-7 tháng. Nhiều trang trại gặp khó khăn trong việc khử trùng hồ chứa, dẫn đến nguy cơ tái nhiễm EHP. Vì vậy, khử trùng toàn bộ hệ thống ao nuôi là điều cần thiết để kiểm soát EHP hiệu quả.
Một số trang trại sử dụng hệ thống vi lọc để loại bỏ bào tử EHP trước khi vào ao. Hệ thống này giúp kiểm soát EHP hiệu quả nhưng đòi hỏi mật độ thả tôm cao hơn để bù đắp chi phí. Hệ thống vi lọc cần có khả năng lọc các bào tử có kích thước 2 micron. Nó không hoàn hảo nhưng nếu có thể giảm bào tử xuống mức thấp, có thể tạo ra những vụ tôm bội thu.
Mục tiêu là giảm tải lượng mầm bệnh và tăng cường hệ miễn dịch cho tôm. Duy trì quần thể tôm khỏe mạnh giúp giảm nguy cơ EHP. Phương pháp này đã được áp dụng thành công tại nhiều trang trại ở khu vực có nguy cơ cao EHP.
Phòng ngừa EHP đòi hỏi công nghệ hiện đại như siêu lọc.
Ngoài ra, Quan sát cho thấy khu vực có độ mặn thấp có tỷ lệ EHP thấp hơn so với khu vực có độ mặn cao. Lý do có thể liên quan đến việc sử dụng nước ngầm ở khu vực độ mặn thấp. Nước ngầm được lọc tự nhiên, giúp hạn chế bào tử EHP xâm nhập vào trang trại. Nước ngầm thường có độ mặn thấp, dẫn đến sự nhầm lẫn giữa tác động của độ mặn và lượng mầm bệnh.
Trang trại nuôi tôm ở châu Mỹ áp dụng mật độ thả thấp đến trung bình. Hệ sinh thái ao quang hợp giúp kiểm soát mầm bệnh hiệu quả. Khi căng thẳng và mật độ DNA EHP trong gan tụy (HP) duy trì ở mức thấp (dưới 10^3), nguy cơ EHP phát triển thành bệnh sẽ thấp.
Cách tiếp cận “mật độ thấp hơn, diện rộng hơn” đã được chứng minh là hiệu quả trong việc ngăn ngừa và kiểm soát các dịch bệnh trên tôm, bao gồm Virus hội chứng đốm trắng (WSSV), EHP, Hội chứng hoại tử gan tụy cấp tính (AHPND). AHPND xuất hiện ở châu Mỹ, nhưng không bùng phát thành dịch bệnh nghiêm trọng như ở các khu vực nuôi tôm khác trên thế giới. Lý do là do tôm được nuôi với mật độ thấp và tốc độ cho ăn được kiểm soát hợp lý.
EHP lan rộng đến mức nào?
EHP có thể được tìm thấy ở nhiều nơi trên thế giới. EHP có thể xuất hiện ở mức độ thấp, khó phát hiện bằng xét nghiệm PCR thông thường. Cần có kỹ thuật chẩn đoán chuyên sâu như soi kính hiển vi để xác định EHP ở mức độ thấp. Việc tìm kiếm EHP cần sự kiên nhẫn và kỹ lưỡng, có thể phải xét nghiệm đến 500 con tôm. Và câu hỏi được đặt ra: tại sao nó không xuất hiện với tỷ lệ phổ biến cao? Hệ thống miễn dịch của tôm có thể kiểm soát EHP ở mức độ thấp hoặc tái phát của bào tử khi tôm ít bị căng thẳng. Khi tôm chịu nhiều căng thẳng, hệ thống miễn dịch suy yếu, khiến tôm dễ bị EHP tấn công hơn.
Nghiên cứu hợp tác giữa Việt Nam và Thái Lan đang được thực hiện để xác định mối liên hệ giữa EHP và hệ thống miễn dịch của tôm, đánh giá mức độ phổ biến của EHP trong các ao nuôi có áp lực thấp, so sánh hệ thống miễn dịch của tôm ở các trang trại thâm canh châu Á và châu Mỹ.
Nghiên cứu đang tập trung vào các peptide miễn dịch cụ thể để định lượng mức độ peptide miễn dịch của tôm, đánh giá ảnh hưởng của căng thẳng lên hệ thống miễn dịch và khả năng chống EHP của tôm, và mức độ peptide miễn dịch cao có thể giúp tôm chống lại EHP tốt hơn khi ít bị căng thẳng.
Xét nghiệm máu tôm có thể giúp đánh giá nguy cơ EHP và mức độ căng thẳng của tôm, xác định các peptide miễn dịch quan trọng trong việc chống lại EHP, lấy mẫu máu từ ao nuôi để phân tích mức độ peptide và dự đoán nguy cơ EHP, phân loại ao nuôi theo mức độ nguy cơ EHP (cao, thấp), xác định điều kiện ao nuôi ảnh hưởng đến nguy cơ EHP, và giúp người nuôi tôm áp dụng biện pháp phòng ngừa và kiểm soát EHP hiệu quả.
Một xét nghiệm máu trong tương lai gần?
Xét nghiệm PCR chỉ cung cấp thông tin sau khi tôm đã bị bệnh. Giống như khám nghiệm tử thi, PCR cho biết nguyên nhân gây chết tôm nhưng không giúp ích cho việc phòng ngừa.
Cần có phương pháp chẩn đoán sớm để phát hiện nguy cơ EHP và các bệnh khác trước khi tôm bị bệnh. Xét nghiệm máu đơn giản, dễ thực hiện có thể giúp người nuôi tôm chủ động phòng ngừa và kiểm soát dịch bệnh.
Tăng mật độ thả giống cần cân nhắc kỹ lưỡng vì không chỉ đơn giản là thả thêm tôm vào ao mà mật độ cao dẫn đến nhiều yếu tố ảnh hưởng như nhu cầu thức ăn tăng cao, căng thẳng cho tôm do môi trường thay đổi, nguy cơ ô nhiễm cao hơn do nồng độ oxy thấp, và nồng độ CO2, nitrit và sulfide cao. Thay vì sử dụng mật độ thả giống để xác định cách nuôi, có lẽ chúng ta nên xác định cách nuôi bằng tỷ lệ thức ăn tối đa hoặc thậm chí mức đầu vào nitơ tối đa. Và sau đó là yếu tố oxy, vì vậy có thể việc tạo ra tỷ lệ sục khí và tốc độ thức ăn là cách tốt hơn để xác định tình trạng nuôi cấy khỏe mạnh.
Liên quan đến lượng oxy hòa tan và tỷ lệ cho ăn, tỷ lệ 250 kg tôm trên mỗi mã lực áp dụng của sục khí cơ học có thể đủ cho các chủng tôm phát triển nhanh.
Tốc độ tăng trưởng của tôm ảnh hưởng đến nhu cầu oxy. Tôm tăng trưởng nhanh cần nhiều oxy hơn, dẫn đến nhu cầu sục khí cao hơn. Tỷ lệ sục khí cần được điều chỉnh dựa trên tốc độ tăng trưởng của tôm. Tôm tăng trưởng 1,11 gram/tuần cần tỷ lệ sục khí khác với tôm tăng trưởng 5 gram/tuần. Tỷ lệ 250 kg tôm/mã lực sục khí cơ học có thể phù hợp với tôm tăng trưởng nhanh. Cần xem xét tốc độ tăng trưởng khi thiết kế hệ thống sục khí.
Về việc giám sát thường xuyên, mẫu gan tụy hiệu quả hơn phân tôm trong việc phát hiện EHP bằng PCR. Phương pháp lấy mẫu này mang tính hủy diệt nhưng có thể chấp nhận được trong ao nuôi. Nên lấy mẫu định kỳ để theo dõi tình trạng EHP trong ao.
Trở lại từ đầu
Hãy so sánh ao với trại giống trong giây lát, lấy một bể ấu trùng khỏe mạnh, không bị căng thẳng và kiểm tra một số tôm post bằng PCR. EHP trong ao nuôi khó phát hiện bằng PCR do mức độ thấp và tôm ít bị căng thẳng. Nhưng các trại giống phải luôn gây căng thẳng cho hậu ấu trùng trước khi xét nghiệm EHP để tăng độ nhạy. Phương pháp gây căng thẳng bằng cách thêm nitrite vào túi tôm post, vận chuyển tôm post (“gửi” cho chính mình) để tăng CO2. Giữ tôm post trong môi trường căng thẳng trong 24 giờ.
Dấu hiệu EHP nghiêm trọng là vỏ trắng xung quanh gan tụy (HP) do bong tróc tế bào và xuất hiện phân trắng trong bể trưởng thành. Cần loại bỏ những con tôm post đó khỏi trang trại .
Tôi đã đến các trại giống ở cả Trung Quốc và Việt Nam, nơi bạn có thể thấy lớp vỏ màu trắng ở HP của tôm post và các bể trưởng thành chứa đầy phân trắng. Lấy tôm bố mẹ từ ao sản xuất gây hại cho ngành tôm do tiềm ẩn nguy cơ lây lan EHP. Và tôi nói rằng những quốc gia đó đang tự làm hại chính mình.
Việc gây căng thẳng cho tôm post trong trại giống trước khi vận chuyển đến trang trại có thể giúp xác định sự hiện diện của EHP ở vật nuôi.
So sánh tôm bố mẹ APE (tiếp xúc với tất cả mầm bệnh) so với tôm bố mẹ SPF (không có mầm bệnh cụ thể) trong nuôi tôm mật độ cao. Tôm bố mẹ APE hiệu quả ở mật độ thấp, dễ bị ảnh hưởng bởi stress khi mật độ cao, và khó kiểm soát EHP ở mật độ cao. Tôm bố mẹ SPF hiệu quả ở cả mật độ thấp và cao, ít bị ảnh hưởng bởi stress, và dễ kiểm soát EHP.
Theo Darryl Jory
Biên dịch: Nguyễn Thị Quyên – Tôm Giống Gia Hóa Bình Minh
TÔM GIỐNG GIA HÓA – CHÌA KHÓA THÀNH CÔNG
Xem thêm:
- Phần 1: Robins McIntosh Về Mọi Điều Bạn Cần Biết Về EHP Và Nuôi Tôm
- Phần 2: Thay Thế Bột Cá Bằng Bột Côn Trùng Đã Khử Chất Béo (Giun Vàng Tenebrio Molitor) Cải Thiện Sự Tăng Trưởng Và Khả Năng Miễn Dịch Của Tôm Thẻ Chân Trắng (Litopenaeus Vannamei)
- Hiệu Suất Tăng Trưởng Nuôi Trồng Trong Bể Của Rau Câu Gracilaria Edulis Trong Nước Ao Nuôi Tôm